Tips voor overheden:
een persconferentie is een bijeenkomst om journalisten over een bepaald onderwerp te informeren. De overdracht van de gedeelde informatie is vaak niet in overeenstemming met het non-verbale gedrag. Lees hier hoe de communicatie beter kan:
Onderaan dit blog zie je een kort filmpje van een persconferentie. Op 9 maart hield Mark Rutte een overtuigende reden over waarom het zo enorm belangrijk is om geen handen meer te schudden om Covid-19 de baas te worden. Aan het slot van zijn relaas… gaf hij Jaap van Dissel een hand en een schouderklop. Deze tegenstrijdigheid vond ik zo frappant, dat ik er deze blog aan heb gewijd. Rutte heeft getracht om serieus te melden dat we geen handen meer mochten schudden en deed het direct hierop alsnog. Wat een conflicterende en verwarrende communicatie, zeker voor mensen die vanwege hun autisme enorm afhankelijk zijn van gedrag dat overeen moet stemmen met
de mondelinge boodschap. Het gedrag van Rutte was niet logisch maar wel begrijpelijk: we moesten allemaal nog even wennen en in tijden van stress val je terug op oude gewoonten. Toch was dit incident wellicht te voorkomen geweest door een aantal basisprincipes in de communicatie in ere te
houden, iets dat in de politieke debatten van tegenwoordig sowieso wel een opfrissing van het geheugen kan gebruiken. Een scherpzinnige autisme-ervaringsdeskundige had daarbij zeker een rol kunnen spelen in de voorbereiding van de persconferentie van 9 maart jl.
Een overzicht van de basisprincipes voor effectieve communicatie:
1.
‘Zeg wat iemand wel moet doen, in plaats van wat iemand niet moet doen.’
Uit onderzoek en testen blijkt dat ontkennende woorden zoals ‘geen’ en ‘niet’ worden weggefilterd in ons brein. Dus Mark Rutte had beter iets kunnen zeggen zoals, “geef elkaar een lichte buiging op afstand, of zwaai naar elkaar”. Blijkbaar wist Mark Rutte zelf ook nog niet wat hij wel kon doen, dus schoot hij terug in oude gedragspatronen en sloot af met een misplaatst ‘elleboogje’. Ook niet goed,
nee. In tijden van stress schieten mensen terug in oude vertrouwde gedrags- en omgangspatronen. Daarom: bedenk voorafgaand aan communicatie in een stress-moment hoe je de boodschap wilt brengen, hoe deze moet overkomen en beeld je in hoe je dat gaat doen. Teken het desnoods uit, bespreek het met je omgeving, oefen even en maak het voorspelbaar.
2.
Non-verbale communicatie is meestal sterker, dan verbale communicatie.
Mensen doen wat jij doet, in plaats van wat je zegt. Adequaat voorbeeldgedrag wordt doorgaans eerder opgevolgd.
Non-verbale communicatie wordt niet altijd begrepen (door mensen met autisme). Maar als het wél wordt begrepen en het strookt niet met de verbale communicatie dan leidt het dikwijls tot wantrouwen en ongeloofwaardigheid (bij mensen met autisme).
3.
Je oude gewoontes veranderen, lukt alleen adequaat als hier goed over nagedacht is en als mensen gemotiveerd zijn. Het antwoord op de “what’s in it for me?”-vraag, moet duidelijk zijn.
Het grootste deel van ons dagelijkse handdelen gaat op de automatische piloot: we denken er niet eens over na. Hoe we reageren op andere mensen, de manier waarop we ons gedragen in een vergadering, wat we kopen, wanneer en hoe we bewegen, eten en drinken – het gebeurt allemaal onbewust. Voor veel
mensen met autisme geldt dit echter niet; zij denken na over vrijwel alles in iedere situatie. Je kunt je misschien door de huidige tijd wel voorstellen hoe vermoeiend het is nu je over meer handelingen bewust moet nadenken. Zo zijn de meeste mensen nu erg bewust van handen wassen en afstand houden.
Als je vrijwel niet kunt rusten op een automatische piloot, heb je soms een verandering vaak sneller door. Dus juist bij mensen met autisme kan een verandering van gewoontes adequater lukken. Veranderen van gewoonten is voor de meesten een moeizaam proces, de energie die mensen hier in willen steken vraagt om motivatie. Maak dus duidelijk wat het de persoon oplevert (‘what’s in it for me?’).
4. Mensen met aanzien, zoals de minister-president krijgen minder snel kritische vragen en weerwoord.
Iemand met autisme heeft soms te maken met contextblindheid. Dit betekent dat de minister-president, hetzelfde benaderd wordt als de buurman. Als een autisme-ervaringsdeskundige de taak had gehad om vooraf de inhoud van de persconferentie te toetsen, dan had deze persoon dat gedaan zoals de opdracht was: dus los van de context, tijdsdruk of veranderde maatregelen. Diegene zou
ervoor hebben gezorgd dat de boodschap van de persconferentie duidelijk over zou komen en zou ervoor hebben gezorgd dat er vooraf was doorgevraagd op details die nu over het hoofd zijn gezien.
Dit had op dat moment mogelijk voor vertraging geleid, maar had wel geleid tot meer heldere en eenduidige communicatie voor de samenleving. Het zou levens kunnen redden in een kwetsbare groep mensen.
5.
Onduidelijke communicatie leidt tot een onduidelijke uitvoering
Mensen wisten nu niet precies waar ze aan toe waren. Zo kregen mensen het advies om zoveel mogelijk thuis te blijven, maar werd er vervolgens weer gezegd dat er ten hoogste drie mensen op bezoek mochten komen. Dat schept grote verwarring. Op social media wemelde het dan ook van de verzoeken van mensen met autisme om hele duidelijke maatregelen te communiceren zoals in buurlanden met totale lockdowns. Die duidelijke grenzen van wat wel mag en wat niet, zorgt voor meer rust dan het ‘grijze gebied’ met een intelligente lockdown zoals in Nederland. Inmiddels zijn de regels al duidelijker geformuleerd dat zorgt voor meer rust en waardoor de rust ook is wedergekeerd bij veel mensen met autisme. Maar wat had er veel onrust bespaard kunnen blijven door eerder te zorgen voor duidelijke, eenduidige communicatie in woord en gedrag, door vooraf te toetsen bij een bredere groep mensen, waaronder ervaringsdeskundigen die vastlopen op enige onduidelijkheid. Zo’n toets zorgt dat de inhoud en de overdracht vooraf heel duidelijk is voordat het gecommuniceerd wordt.
6.
Als je weet wat je wel wilt doen, bedenk dan vooral ook ‘hoe’ je dat wilt doen.
Maak een sociaal script. Visualiseer, teken het uit, oefen, praat door, evalueer, stel bij. Bespreek je gedrag, oefen en/of teken het uit. Maak hier gebruik van mensen met autisme die ervaring hebben en bewust zijn van de kloof in communicatie-verschillen.
Nieuwe kans:
Vanaf nu hebben we een tweede kans. Laten we bij veranderingen ons sociale script gaan oefenen, inbeelden, bespreken, uittekenen en/of uitschrijven. Bedenk niet alleen welke regels je wilt gaan delen maar vooral ook hoe je die wilt delen. Onderstaande vragen kunnen misschien helpen met zo’n sociaal script, waarmee je je eigen adviseur kunt worden.
Laten we met elkaar zoeken naar een prettige manier van omgang met wederzijds respect en begrip. Ik wens jullie allen sterkte toe en moed en nabijheid voor de zieke mensen en de mensen in quarantaine. Mocht je ondersteuning nodig hebben voor andere omgangsvormen, dan staan wij voor je klaar.
Groet, namens het team van Ontdek Autisme
Jasper Kok-Roosjen (info@ontdekautisme.nl)
